Tái định cư và hỗ trợ tái định cư là công việc Nhà nước sẽ thực hiện sau khi thu hồi đất từ người sử dụng đất theo quy định Luật đất đai năm 2013.
Khái niệm tái định cư
Hiện nay, pháp luật không có quy định cụ thể về định nghĩa thế nào là tái định cư. Tuy nhiên, căn cứ theo quy định tại Điều 85 và Điều 86 Luật đất đai năm 2013 thì chúng ta có thể hiểu nôm na rằng “Tái định cư là một khái niệm mang nội hàm khá rộng, dùng để chỉ những ảnh hưởng tác động đến đời sống của người dân do bị mất tài sản và nguồn thu nhập trong quá trình phát triển dự án gây ra, bất kể có phải di chuyển hay không và các chương trình nhằm khôi phục cuộc sống của họ. Tái định cư bao hàm cả việc thực hiện chính sách bồi thường thiệt hại khi thu hồi đất. Tái định cư theo nghĩa hẹp là quá trình di chuyển người dân đến nơi ở mới”.
Hoạt động tái định cư của Nhà nước
Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, Ủy ban nhân dân cấp huyện có trách nhiệm tổ chức lập và thực hiện dự án tái định cư trước khi thu hồi đất. Khu tái định cư tập trung phải xây dựng cơ sở hạ tầng đồng bộ, bảo đảm tiêu chuẩn, quy chuẩn xây dựng, phù hợp với điều kiện, phong tục, tập quán của từng vùng, miền. Việc thu hồi đất ở chỉ được thực hiện sau khi hoàn thành xây dựng nhà ở hoặc cơ sở hạ tầng của khu tái định cư.
Cụ thể, việc lập và thực hiện dự án tái định cư quy định tại Điều 85 của Luật Đất đai được thực hiện theo quy định tại Điều 26 Nghị định 47/2014/NĐ-CP như sau:
(i) Dự án tái định cư được lập và phê duyệt độc lập với phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư nhưng phải bảo đảm có đất ở, nhà ở tái định cư trước khi cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định thu hồi đất.
(ii) Việc lập dự án tái định cư, lựa chọn chủ đầu tư thực hiện theo quy định của pháp luật về phát triển và quản lý nhà ở tái định cư và phải bảo đảm các quy định tại Khoản 2 và Khoản 3 Điều 69 của Luật Đất đai năm 2013.
(iii) Khu tái định cư được lập cho một hoặc nhiều dự án; nhà ở, đất ở trong khu tái định cư được bố trí theo nhiều cấp nhà, nhiều mức diện tích khác nhau phù hợp với các mức bồi thường và khả năng chi trả của người được tái định cư.
(iv) Đối với dự án khu tái định cư tập trung có phân kỳ xây dựng theo các dự án thành phần thì tiến độ thu hồi đất và hoàn thành xây dựng nhà ở hoặc cơ sở hạ tầng của khu tái định cư được thực hiện theo tiến độ của từng dự án thành phần nhưng các công trình cơ sở hạ tầng của từng dự án thành phần trong khu tái định cư phải bảo đảm kết nối theo đúng quy hoạch chi tiết đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt.
(v) Việc bảo đảm kinh phí để thực hiện dự án tái định cư thực hiện theo quy định tại Điều 32 của Nghị định này.
Khái niệm hỗ trợ tái định cư
Hỗ trợ tái định cư là việc Nhà nước hỗ trợ đối với trường hợp thu hồi đất ở của hộ gia đình, cá nhân, người Việt Nam định cư ở nước ngoài mà phải di chuyển chỗ ở; trợ cấp cho họ kinh phí di dời đến địa điểm mới. Sau khi nhận được bồi thường, đối tượng được hỗ trợ có trách nhiệm phải di dời đến nơi ở mới.
Hoạt động hỗ trợ tái định cư của Nhà nước
Căn cứ tại Điểm c Khoản 2 Điều 83 Luật Đất đai năm 2013 và Điều 22 Nghị định 47/2014/NĐ-CP quy định về bồi thường, hỗ trợ; tái định cư đối với trường hợp thu hồi đất ở của hộ gia đình, cá nhân, người Việt Nam định cư ở nước ngoài mà phải di chuyển chỗ ở khi Nhà nước thu hồi đất thì việc hỗ trợ được thực hiện như sau:
(i) Hộ gia đình, cá nhân, người Việt Nam định cư ở nước ngoài nhận đất ở, nhà ở tái định cư mà số tiền được bồi thường về đất nhỏ hơn giá trị một suất tái định cư tối thiểu quy định tại Điều 27 của Nghị định này thì được hỗ trợ khoản chênh lệch giữa giá trị suất tái định cư tối thiểu và số tiền được bồi thường về đất
(ii) Trường hợp hộ gia đình, cá nhân, người Việt Nam định cư ở nước ngoài tự lo chỗ ở thì ngoài việc được bồi thường về đất còn được nhận khoản tiền hỗ trợ tái định cư. Ủy ban nhân dân cấp tỉnh căn cứ quy mô diện tích đất ở thu hồi, số nhân khẩu của hộ gia đình và điều kiện cụ thể tại địa phương quy định mức hỗ trợ cho phù hợp.
Như vậy, về cơ bản tái định cư hay hỗ trợ tái định cư đều là những hình thức của cơ quan nhà nước thực hiện nhằm hỗ trợ cho các đối tượng theo quy định pháp luật khi Nhà nước thu hồi đất theo quy định Luật đất đai năm 2013. Tuy nhiên, hai khái niệm trên không hoàn toàn đồng nhất với nhau về mặt ý nghĩa pháp lý.
Tái định cư là hoạt động của Nhà nước đưa ra kế hoạch, chủ trương nhằm hỗ trợ các đối tượng được bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất bằng các biện pháp hỗ trợ theo quy định tại Điều 83 Luật đất đai năm 2013 bao gồm cả hoạt động hỗ trợ tái định cư.
Còn hỗ trợ tái định cư là hoạt động Nhà nước hỗ trợ dành cho đối tượng là hộ gia đình, cá nhân, người Việt Nam định cư ở nước ngoài khi họ đã được bồi thường từ hoạt động hỗ trợ tái định cư nhưng thỏa mãn điều kiện được nhận thêm khoản hỗ trợ tái định cư được quy định tại Điều 22 Nghị định 47/20214/NĐ-CP.
